Salerno editrice biografie

Thomas Lambert Schenkel en Giordano Bruno. Een commercieel motief voor cryptische teksten over geheugenkunst

Manuel Mertens

Universiteit Gent

Na het concilie van Trente () zorgde een steeds beter georganiseerde censuur ervoor dat onorthodoxe ideeën behoedzaam verpakt en op een soms veinzende wijze gepresenteerd werden. Recentelijk is deze praktijk van dis/ simulatio bij auteurs uit de zestiende en zeventiende eeuw meermaals onder de aandacht gebracht. Naast satires, allegorische fabels, minimaliserende voorwoorden of zelfs regelrechte ontkenningen van de voorgestelde doctrine, vierde ook de cryptische schrijfstijl hoogtij (1). Dit laatste gold in het bijzonder voor werken over de geheugenkunst of ars memoriae. Gekend via retorische traktaten uit de Oudheid leerde deze kunst redevoeringen te memoriseren aan de hand van plaatsen (loci) en beelden (imagines). In de zestiende en zeventiende eeuw kende de ars memoriae een laatste bloeiperiode waarin haar ambities de grenzen van het retorische veld ver overschreden (2). Als moeder aller kunsten – Mnemosyne was immers de moeder der Muzen – werden haar haast bovenmenselijke mogelijkheden toegeschreven met het gevolg dat enkele geheugenmeesters van magie verdacht werden; een verdenking die gevoed werd door de cryptische