Majakovski biografie
Majakovski in woord en beeld
Bengt Jangfeldt
Een leven op scherp. De legendarische dichter Vladimir Majakovski,
Vertaling: Edith Sybesma
Uitgeverij Balans
Amsterdam
pagina's met illustraties
ISBN: 94 60 2
€45 (tot eind €39,95)
Nicole de Boer
Begin oktober was de Zweedse literatuurwetenschapper Bengt Jangfeldt () in Amsterdam om het eerste exemplaar van de Nederlandse vertaling van zijn biografie over de futuristische dichter Vladimir Majakovski () in ontvangst te nemen.
Halverwege de jaren '70 was Jangfeldt bezig te promoveren op de Russische avant-garde, toen hij in Moskou Lilja Brik ontmoette. Brik was Majakovski's grote liefde en zijn muze. Ook al was zij getrouwd met zijn beste vriend, zij bleven vijftien jaar dicht in elkaars buurt. Jangfeldt heeft aldoor contact met haar en - na haar dood in - haar stiefkinderen gehouden.
Hij werkte vele jaren aan de lijvige biografie. In Zweden werd het boek een bestseller en Jangfeldt ontving er het Zweedse equivalent van de Booker prijs voor. Majakovski is in Zweden de populairste buitenlandse dichter. Al sinds de jaren vijftig wordt zijn werk vertaald in het Zweeds. Jangfeldt heeft zelf ook veel gedichten van Majakovski vertaald.
Lange tijd hing er een zweem van romantiek om de Russische dichter. Ie
Een kolossale kameraad
Uit het Zweeds vertaald door Edith Sybesma (de gedichten door Marko Fondse en Suïntha Uiterwaal) Balans, blz., € 39,95
Nee, lang niet alle dichters zijn prevelende zemelaars die zelfs op hun adjectieven zuinig zijn. Maar slechts weinig dichters hebben een leven dat zo exuberant, in nagenoeg alle opzichten zo buitenmaats is als dat van Vladimir Majakovski (). Op zijn zestiende werd hij door het tsarenregime vijf maanden in een isoleercel opgesloten wegens revolutionaire agitatie, drie jaar later stond hij als coauteur van het manifest Een klap in het gezicht van de publieke smaak mee aan de wieg van het Russische futurisme en na de Revolutie van zou hij, met horten en stoten en ondanks zijn weinig heroïsche zelfmoord, uitgroeien tot een poëtisch icoon van de proletarische heilstaat.
Zo’n figuur roept uiteraard op tot biografische activiteit, maar het heeft tot nu geduurd voor er een boek verscheen waarin Majakovski’s leven en werk recht worden gedaan. Vroegere pogingen waren al te opzichtig hagiografisch, gebaseerd op schaars bronnenmateriaal of te zeer beïnvloed door de soms eenzijdige memoires van kennissen van de dichter. De Zweedse slavist Bengt Jangfeldt, in academische kringen onder meer bekend om wille van een brieveneditie van Majakovski, hee
De bevrijdende poëzie van Majakovski blijft geweldig (vier sterren)
Tijdens dagenlange wandelingen in , en met een gemiddelde productie van vijf tot zes regels per dag, componeerde Vladimir Majakovski het gedicht Een wolk in broek, dat hem eeuwige roem zou schenken. Het handelt over een gefnuikte liefde én over het verlangen naar revolutie, maar is in de eerste plaats een explosie van dertig pagina’s met over elkaar buitelende ritmes, beelden, stijlen en rijmen.
Een gedicht dat niet thuis achter een bureau is gemaakt, maar in de buitenlucht, onder maniakaal wandelen. Daar kan de lezer van ruim een eeuw later zich nog steeds veel bij voorstellen, want alles aan dit ongewone ‘poèma’ is in beweging. Zenuwachtig, eigentijds, zelfbewust, trompetterend, wil Majakovski een nieuw geluid laten horen: ‘Mij mooi een zorg/ dat een Homeros of zo’n licht/ geen mensen geeft als wij/ van lampenroet pokdalig./ Wel weet ik/ dat de zon verschieten zou op ’t zicht/ van wat aan goud in onze zielen braak ligt.’
Vertalen is een uitdaging
In de jaren zestig van de vorige eeuw besloot Marko Fondse (), die Russisch was gaan leren om Majakovski te kunnen lezen, zich aan een vertaling te wagen, wat hem drie volle jaren kostte, en met een geringere dagopbrengst dan die van de schepper. Fondse kwam
Een leven op scherp
Rebel, lyricus, verslaafde, functionaris
Er zijn kunstenaars wier levensverhaal uiteindelijk beter tegen de tand des tijds bestand blijkt dan hun werk. De Russische avant-gardist Vladimir Majakovski () heeft waarschijnlijk enkele van de mooiste liefdesgedichten uit de Russische literatuur op zijn naam staan. Echter, in eigen land is hij al decennia ongeliefd. Russische lezers associëren hem met de oude Sovjetscholen die - in de woorden van Boris Pasternak - 'Majakovski door de strot douwden als de aardappel ten tijde van Caterina de Grote'. In het Westen zijn poëzielezers vandaag de dag schaars - en Majakovski-lezers erg schaars.
De Zweedse slavist Bengt Jangfeldt, kenner van de Russische avant-garde, schreef een lijvige Majakovski-biografie. In Zweden werden er in minder dan een jaar dertigduizend exemplaren van verkocht. Het is al in negen talen vertaald.
Dat succes heeft wat te maken met Jangfeldts prachtige stijl, zijn oog voor smeuïge details en zijn vermogen het abstracte met het triviale te combineren. Maar het heeft nog meer te maken met dat spectaculaire leven dat Majakovski leidde, een leven dat tjokvol zat met revolutie, utopische visioenen en artistieke experimenten, met liefdes, verslavingen en het tarten van grenzen. Bij het levensverhaal v
[Tirade september ]
Charles B. Timmer
Een luidkeels uitgeluide periode
Over Wladimir Majakowski
Het onderwerp van deze studie is de tragedie van Wladimir Majakowski, en daarmee wordt niet gedoeld op het gedicht van die naam uit , maar op het leven van de dichter en de neerslag ervan in zijn werk. Voor het Russische kultuurbeeld van de twintigste eeuw is deze dichter een fenomeen van gelijke orde van grootte als Poesjkin het honderd jaar eerder voor Rusland is geweest: een kort, heftig bewogen leven dat plotseling tragisch afbrak met achterlating van een oeuvre dat een aantal nieuwe perspektieven voor de literatuur openlegde en dat grote invloed heeft uitgeoefend op tijdgenoten en de daarop volgende generaties.
Ruim een eeuw geleden, omstreeks , schreef de Russische auteur Nikolaj Gogol aan zijn roman Dode Zielen en riep in één van zijn lyrische ontboezemingen Rusland zelf aan met de woorden: ‘Wordt niet daar, in jou, het grenzeloze denken geboren, omdat jij zelf geen grenzen kent? Moet de mens daar geen held worden, omdat hij in jou de ruimte heeft zich te roeren en zich te ontplooien?’ Gogol gebruikte voor held het Russische woord bogatýr, de legendarische held van de Russische sagen die zich niet alleen door dapperheid